نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی
نویسندگان
۱
دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
۲
استادیار گروه مهندسی نقشه برداری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران
۳
استاد گروه مهندسی GIS دانشگاه صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی، تهران، ایران
۴
کارشناسی ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
۱۰٫۳۰۴۸۸/gps.2021.245005.3291
چکیده
آدمی در طول تاریخ همواره برای تأمین نیازهای اصلی خود به محیط زیست خود متکی بوده است اما اثراتی را بر سرزمین به خاطر اعمال مدیریت‌ها و مداخلات درست یا نادرست وارد مینماید؛ به همین جهت، بررسی توان بومشناختی برای توسعۀ آینده سرزمین اهمیت می‌یابد. از طرفی توسعۀ پایدار هنگامی محقق می‌شود که از سرزمین به تناسب ظرفیت‌های آن استفاده گردد. این مسئله در حوضۀ آبخیز طالقان که دارای قابلیت‌های بالقوه فراوان و تنوع زیستمحیطی است، اهمیت دوچندان دارد و شایسته است از این قابلیت‌ها به شکل بهینه استفاده شود. به همین منظور فرآیند ارزیابی بومشناختی جهت تعیین مطلوبیت این حوضه برای گسترش کاربری‌های جنگلداری، اکوتوریسم گسترده و کاربری شهری و روستایی با استفاده از مدل تصمیم‌گیری چندمعیاره و GIS انجام گردید. فرآیند عملی پژوهش پس از مطالعات کتابخانه‌ای، جمع‌آوری و پردازش اطلاعات مورد نیاز آغاز گردید. تمامی معیار‌ها براساس مدل اکولوژیک دکتر مخدوم استخراج شد، میزان مطلوبیت هر معیار، جداگانه برای هر کاربری و با تشکیل تابع عضویت فازی بهدست آمد؛ سپس با استفاده از نظرات کارشناسان و با بهکار‌گیری روش تحلیل سلسلهمراتبیAHP، وزن معیار‌ها تعیین شدند. در مرحلۀ بعد عملیات همپوشانی نقشه‌های معیار کاربری بهینه انجام گردید و در نهایت محدودیت‌های حوضۀ آبخیز از آن خارج شدند. نتیجۀ نهایی به صورت نقشه‌هایی است که منطقۀ مورد مطالعه را برای توسعۀ انواع کاربری‌های مورد نظر ارزیابی کرده است. طبق نتایج بهدست آمده ۹% از مساحت حوضه برای توسعۀ شهری و روستایی، ۵% برای کاربری اکوتوریسم گسترده و ۸۶% برای کاربری جنگلداری مناسب است؛ همچنین ۷۰% از مساحت حوضه برای توسعۀ شهری، ۸۵% برای کاربری اکوتوریسم گسترده و ۱۲% برای کاربری جنگلداری نامناسب ارزیابی شدند. توجه به نتایج بهدست آمده میتوان چنین تحلیل کرد که حوضۀ آبخیز طالقان با داشتن محدودیت به لحاظ دارا بودن شیب بالا، ارتفاع زیاد و پتانسیل لرزهخیزی نسبتا زیاد، از لحاظ طبیعی قابلیت محدودی جهت توسعه در حوزۀ شهر و روستا و همچنین صنعت اکوتوریسم دارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Ecological Evaluation for Land Use Planning Based on Multi Criteria Decision Making Model Using GIS, Case Study: Taleghan Watershed
نویسندگان [English]
-
fateme mohebi
۱ -
Farhad Hossein Ali
۲ -
Ali Asghar Al-Sheikh
۳ -
Amir Hossein Kazem
۴
۱
Master student of Geography and Urban Planning, Kharazmi University, Tehran, Iran
۲
Assistant Professor of Surveying Engineering, Tarbiat Dabir Shahid Rajaei University, Tehran, Iran
۳
Professor of GIS Engineering, Khajeh Nasiruddin Tusi University of Technology, Tehran, Iran
۴
M.Sc. Remote Sensing and Geographic Information System, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Abstract
Introduction
Throughout history, human has always been relied on his environment to provide his basic needs. Defining suitable use to optimize utilization of land as well as prevention of land destruction by population increase may be a useful step to achieve the goals of sustainable development. For this manner, it is also necessary to consider the land potential. In order to fulfill the goal of sustainable development it is worth to use the capabilities of GIS to increase the speed and accuracy of the environmental assessment. In this study the capabilities of Taleghan watershed is processed to determine the utility of area. The activities which are accessed are expanding forestry applications, wide ecotourism and urban and rural use. In this research AHP as a powerful multicriteria decision making method was used.
Materials and methods.
Implementation
First, all the necessary information and essential maps were collected. After that based on Makhdoom’s ecological model for Iran, all the layers of each user was evaluated. Then, using fuzzy membership functions each map was fuzzified. Fuzzification of criteria map is the best way to consider the uncertainty lies in the maps.
After this step, in order to determine the weight of each criterion by AHP method, questionnaires were designed that the preference of each criterion over the other for different uses was assessed by a number of experts in this field. Implementation of AHP was done in Expert Choice software which results in determining the weight of each criterion. Next, the weights assigned to the criteria maps in ArcGIS software. Finally forbidden area for developing land-uses was added to the process. Limitation layer for forestry uses includes residential and urban lands. The output of layers integration function is a map in which all points of utility construction are expressed numerically between 0-1.
Conclusion
According to the results 16% of the area is appropriate for urban and rural development, 8% for the user “wide ecotourism” and 44% is perfectly suitable for forestry. Also, 70% of the area of urban development, 85% for the user “wide ecotourism” and 12% for forestry has been quite favorable.
کلیدواژه‌ها [English]
- Ecological assessment
- .GIS
- Analytical Hierarchy Process
- Taleghan watershed
